दाङमा एक हजार बढी डढेलोका घटना
अमरराज आचार्य
दाङ, २२ फागुन । दाङमा एक वर्षको अवधिमा वनजङ्गलमा एक हजार बढी डढेलोका घटना भएका छन् । सन् २०२४ को एक वर्षमा डिभिजन वन कार्यालय दाङ अन्तर्गत वन क्षेत्रमा एक हजार एक सय ७८ वटा डढेलोसम्बन्धी घटना भएका हुन् ।
सन् २०२५ को हालसम्म एउटा डिभिजन वन कार्यालय दाङ अन्तर्गत छ वटा पालिकाहरू पर्दछन् । घोराही उपमहानगरपालिका, तुलसीपुर उपमहानगरपालिका, बंगलाचुली गाउँपालिका, दंगीशरण गाउँपालिका, शान्तिनगर गाउँपालिका र बबई गाउँपालिकाहरू रहेका छन् । सन् २०२३ मा सात सय ७४ वटा, सन् २०२२ मा दुई सय ८९ वटा, सन् २०२१ मा एक हजार एक सय ७५ वटा, सन् २०२० मा १० वटा, सन् २०१९ मा आठ सय ९६ वटा डढेलोसम्वन्धी घटना भएको डिभिजन वन कार्यालयका बरिष्ठ वन अधिकृत टेकनप्रसाद आचार्यले जानकारी दिएका छन् ।
बरिष्ठ वन अधिकृत आचार्यका अनुसार सन् २०१८ मा दुई सय ८६ वटा, सन् २०१७ मा पाँच सय ३० वटा, सन् २०१६ मा एक हजार दुइ सय ९७ वटा, सन् २०१५ मा एक सय ५६ वटा, सन् २०१४ मा पाँच सय ४७ वटा, सन् २०१३ मा दुइ सय २८ वटा र सन् २०१२ मा छ सय ३४ वटा डढेलोका घटना भएका थिए । पछिल्लो समयमा डढेलोका घटना बढ्दै गएको भन्दै उनले फागुन १५ देखि चैत १५ सम्म डढेलोका घटना बढी हुने गरेको तथ्याङ्कले देखाएको बताए ।
यसरी घटना हुँदा वनमा क्षति हुनुको साथै वन्यजन्तुको बासस्थान मासिनुका साथै वन्यजन्तु र वनस्पति नष्ट हुने गरेको छ । सन् २०१२ देखि २०२५ को हालसम्म घोराही उपमहानगरपालिकामा दुई हजार छ सय ८० वटा, तुलसीपुर उपमहानगरपालिकामा तीन सय ७० वटा, बंगलाचुली गाउँपालिकामा एक हजार पाँच सय ९९ वटा, दंगीशरण गाउँपालिकामा सात सय ५१ वटा, शान्तिनगर गाउँपालिकामा एक सय ४४ वटा र बबई गाउँपालिकामा दुई हजार चार सय ५६ वटा डढेलोका घटना भएको डिभिजन वन कार्यालयका बरिष्ठ वन अधिकृत आचार्यले बताए ।
डढेलोको जोखिमका हिसाबले घोराहीको वडा नं. २ र ३, बंगलाचुलीको वडा नं ८, बबई गाउँपालिकाको वडा नं १, २ र ५ उच्च जोखिम्मा रहेका कार्यालयले आफूसँग रेकर्ड भएको बताएको छ । जिल्लामा डढेलोसम्बन्धी धेरै घटना भए पनि हालसम्म कसैलाई कानून बमोजिम कारबाही भने नगरिएको डिभिजन वन कार्यालयका बरिष्ठ वन अधिकृत आचार्यले जानकारी दिए । बन ऐन २०७६ दफा ९ (घ) मा राष्ट्रिय वनमा आगो लगाउने वा आगलागी हुन जाने कुनै कार्य गरेमा उक्त कसुरलाई वनजन्य कसुर मानेको छ ।
दफा ५० (४) अन्तर्गत क्षति भएको विगो असुल गरी तीन वर्षसम्म कैद वा ६० हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना वा दुवै सजाय हुने प्रावधान छ । दफा ७९ मा यस ऐन बमोजिमको कसुर हुन लागेको सुराकी दिने वा अपराधी पक्राउ गर्न सहयोग गर्ने संस्था वा व्यक्तिलाई कसुरदारलाई हुने जरिवानाको १० प्रतिशत पुरस्कार स्वरूप दिइने प्रावधान छ । दफा ९१ मा वन डढेलो रोकथाम र नियन्त्रणका लागि सुख्खाग्रस्त क्षेत्रमा पानी पोखरीको मर्मत, सम्भार र वर्षातको पानी सङ्कलन गरी वा अन्य स्रोतको पानी उपयोग गरी नयाँ पोखरी निर्माण गर्ने जस्ता कार्य समावेश गर्नुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ । जिल्लामा दुई लाख ९५ हजार पाँच सय हेक्टर क्षेत्रफल वन रहेको छ ।
जिल्लाको कुल क्षेत्रफलको ६५ दशमलभ २० प्रतिशत वनको क्षेत्रफल रहेको आचार्यले बताए । डढेलो न्यूनीकरणका लागि डिभिजन वन कार्यालय दाङले योजना बनाएर अगाडि बढ्ने कार्यालयका निमित प्रमुख मदनप्रसाद ढुङ्गानाले बताएका छन् । प्रतिकार्य योजना बनाइएर अगाडि बढिने उनको भनाइ छ । स्थानीय पालिका स्तरमा पालिका सञ्जाल तथा वन समूहसम्म डढेलो नियन्त्रण सञ्जाल गठन गरिने उनी बताउँछन् । नागरिकको कारणले डढेलोका घटना बढ्दै गएको भन्दै टोलटोलसम्म सचेतना कार्यक्रम सञ्चालन गरिने निमित्त प्रमुख ढुङ्गानाले बताए । दाङका प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णप्रसाद लम्सालले डढेलोको सम्भावित जोखिम पहिचान गरेर अगाडि बढ्नुपर्ने बताए । सचेतनासँगै प्राविधिक सामग्री हस्तान्तरण गरिनुपर्ने बताए ।
वन डढेलो नियन्त्रण तथा व्यवस्थापनसम्बन्धी सरोकारवालाको बैठक वन डढेलो नियन्त्रण तथा व्यवस्थापनसम्बन्धी सरोकारवालाहरूसँगको बैठक सम्पन्न भएको छ । डिभिजन वन कार्यालय दाङको आयोजनामा भएको हो । बैठकमा सञ्चारकर्मी, वन डढेलो फोकल पर्सन र वन कर्मचारीको सहभागिता रहेको थियो । डिभिजन वन कार्यालय दाङका निमित्त प्रमुख मदनप्रसाद ढुङ्गानाको अध्यक्षता तथा प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णप्रसाद लम्सालको प्रमुख आतिथ्यतामा भएको थियो । कार्यक्रममा नेपाल पत्रकार महासंघका केन्द्रीय सचिव सविन प्रियासन, महासंघका जिल्ला अध्यक्ष सन्तोष सुवेदीलगायतले भनाइ राखेका थिए । बरिष्ठ वन अधिकृत ओमबहादुर वलीको स्वागत मन्तव्यबाट सुरु भएको कार्यक्रमको सहजीकरण बरिष्ठ वन अधिकृत टेकनप्रसाद आचार्यले गरेका थिए ।