नाकाबासीलाई सधैं खानेपानीको समस्या
दाङ, ३ पुस । राजपुर गाउँपालिका–६ खाङेग्रा नाका भारतसँग सिमा जोडिएको सिमाबस्ती गाउँ हो । २०२८ सालतिर खङ्ग्रा नाकामा बस्ती बसेको थियो । सिमाक्षेत्रमा नागरिकको बसोवास बढ्दै गएपछि विकासका पूर्वाधार विकास हुँदै गए पनि खानेपानीको समस्याले भने स्थानीयलाई सधै सताउने गरेको छ । खोला, जरुवाको पानी खाएर वर्षौँ बिताएका खाङ्ग्रा नाकाका स्थानीयले गाउँमा बाटोघाटो पाए पनि अझै खानेपानी, विद्युत, सञ्चारको सुविधा पाउन सकेका छैनन् । दैनिक जीवनका लागि अत्यावश्यक पर्ने पानीको जोहो गर्न स्थानीयलाई निकै सकस पर्ने गरेको छ ।
बर्खाका समयमा खोलाको पानी रसाउँदा जरुवाको भर पर्ने खङ्ग्रा नाकाबासी हिउँद र गर्मीयाममा जरुवा सुक्दा पानीका लागि निकै समस्या हुने गरेको शेरबहादुर पुन बताउँछन् । केही वर्ष अघि गाउँको बिचमा खनेको कुवाले अहिले सिंगो गाउँवासीलाई प्यास मेट्दै आएपनि हिउँदमा सुक्दा खोलामा पानी खोज्दै हिड्नुपर्ने बाध्यता भएको बताए । बर्सात्को समयमा कुँवाको पानीले पु¥याउने भएपनि गर्मीयाममा कुवाको पानी सक्दै जाँदा स्थानीयलाई खानेपानीको समस्या पनि बढ्दै जाने बताउँछन् । कुवा सुकेपछि गाउँनजिक रहेको खोला खोस्रेर पानी पिउनु पर्ने बाध्यता रहेको भन्दै उनले भने, ‘आजभोली जसोतसो कुवाँले टिकाएको छ, तर गर्मी मौसममा खोलामा जरुवा खनेर पानी खानुपर्ने बाध्यता हुन्छ ।’
उनको जस्तै गुनासो रहेको छ, स्थानीय मङ्गलादेवी खत्रीको पनि । खत्रीका अनुसार गर्मीयाम सुरु भएपछि कुवा सुक्ने गरेको छ । गर्मीयाममा एक घण्टा हिँडेर पानी ल्याउने बाध्यता रहेको उनी बताउँछिन । पानीकै समस्या कारण गर्मीयाम सुरु भएपछि घरमा परपाहुना नआए हुन्थ्यो भन्ने लाग्ने गरेको भन्दै खत्रीले भनिन्,‘पानीको निकै समस्या हुने गरेको छ, पानी नहुँदा घरमा पाहुना नआइदिए हुन्थ्यो झै लाग्ने गर्दछ ।’ उनका अनुसार आजभोलीदेखि नै खङ्ग्रा नाकाबासीले प्रयोग गर्दै आएको कुवामा पानीको सतह घट्दै गएको छ । अहिले एक गाग्री पानीका लागि पनि लाईन बसेर पानी लग्नुपर्ने अवस्था रहेको उनी बताउँछिन ।
खानेपानी अभाव भएपछि स्थानीय खोलाको भर पर्न थालेका छन् । सोही ठाउँकी सम्झना सेन ठकुरीले रोजगारीका लागि पुरुषहरू बाहिर जानुपर्ने बाध्यताका कारण पानी बोक्नुपर्ने समस्या महिलाले नै बढी झेल्नुपरेको बताउँछिन । उनले वैशाख–जेठ महिनामा खोला सुक्ने भएकाले जरुवा बनाएर पानीको समस्या टार्ने गरेको बताउँछिन् । नाका क्षेत्रमा आउने नेतालाई प्रत्येक चुनावमा खानेपानीको समस्या समाधान गरिदिन माग गरेपनि नेताले हुन्छ भन्ने तर बजेट नपारिदिदा जनताले वर्षाैँदेखि खानेपानीको समस्या भोग्न बाध्य भएको बताइन ।
गाउँका करव ७० घर परिवारले पानी खाने कुवा सक्न थालेको भन्दै उनले भनिन्, ‘पुरै गाउँका मानिसले पानी खाने कुवा हो तर अहिले नै सुक्न थालेको छ । पछि गर्मी मौषममा कति दुःख हुने होला ।’ खोलाको पानी लिन पनि आधा घण्टा हिड्नुपर्ने बाध्यता रहेको भन्दै उनले खोला पनि सुकेपछि गाउँमा पानीको हाहाकार हुने गरेको बताइन् । एक गाग्री पानी पाउनका लागि संघर्ष गर्नुपर्ने भन्दै उनले गाईवस्तुलाई पानी पु¥याउन झन समस्या हुने बताउँछिन् ।
राजपुर गाउँपालिकाका अध्यक्ष शरद बुढाथोकीले नागरिकको सेवामा क्रियाशील रहँदा पनि अझै विभिन्न समस्या र चुनौती रहेको बताए । जटिल भौगोलिक बनोटसँगै ससाना बस्तीमा गाउँ विभाजित हुँदा खानेपानीलगायतका योजना पु¥याउन समस्या भएको बताउँछिन् । जनतालाई अत्यावश्यक खानेपानी, सडक, स्वास्थ्य, शिक्षालगायतका पूर्वाधार विकास गर्दै लगेको भन्दै गाउँपालिका अध्यक्ष बुढाथोकीले भने, ‘सानो बजेटले नाका क्षेत्रमा विकास निर्माणका काम गर्न सकिदैन । ठुलो बजेट हालेर विकास गर्ने गाउँपालिकाको अवस्था छैन ।’ गाउँपालिका अध्यक्ष बुढाथोकीले नाका क्षेत्रका स्थानीयले वर्षौँदेखि भोग्दै आएका खानेपानी, शिक्षा, सडक, सञ्चार, स्वास्थ्यलगायतका आधारभूत सेवा पु¥याउनका लागि गाउँपालिका लागिरहेको समेत बताए ।
गाउँपालिका क्षेत्रमा खानेपानी तथा सिँचाइको उचित व्यवस्थापन हुन नसक्दा स्थानीयलाई समस्या भइरहेको अध्यक्ष बुढाथोकीले बताए । सङ्घीय सरकारले सहयोग गरेमा सबै नागरिकलाई घरघरमा पानीको सुविधा पु¥याउन सकिने बताउँछन् । नाका क्षेत्रमा बस्ती नजिकै खानेपानीको स्रोत नभएकाले पनि खानेपानीका लागि स्थानीयलाई समस्या भएको उनी बताउँछन् ।
वडाको भुगोल ठुलो भएका कारण सबैतिर विकासको काम गर्न कठिनाई भएको बताए । उनले क्रमागत रुपमा आवश्यक काम अघि बढाइएको भन्दै स्थानीयको आवश्यकता अनुसार खानेपानीलगायतका पूर्वाधार विकासमा पालिकाले ध्यान दिइरहेको बताए । गाउँमा विद्यालय, प्रहरी चौकी, एकीकृत सेवा इकाइ स्थापना भएको हुँदा खानेपानी अत्यावश्यक रहेको स्थानीय बताउँछन् । सीमावर्ती क्षेत्रमा बस्दै आएका नाकाबासी खानेपानी, सडक, विद्युत, सञ्चार, यातायातलगायत सेवाबाट वञ्चित छन् ।